Czy postępowanie o zabezpieczenie dowodów może przerwać bieg przedawnienia
Na tak postawione pytanie można udzielić odpowiedzi dopiero po ustaleniu, jakie prawo materialne stosuje się w danej sprawie. Kwestia ta jest więc szczególnie istotna przy sporach transgranicznych.
Przy dochodzeniu roszczeń przed sądem ogromne znaczenie mają terminy przedawnienia roszczeń oraz rozpoczęcie, upłynięcie, zawieszenie i przerwanie biegu przedawnienia.
W polskim prawie materialnym bieg przedawnienia przerywa:
- każda czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwzięta bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia,
- uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której przysługuje roszczenie,
- wszczęcie mediacji (vide art. 123 § 1 polskiego Kodeksu cywilnego).
Pojęcie „zabezpieczenie roszczenia” użyte w art. 123 § 1 polskiego Kodeksu cywilnego nie jest jednak tożsame z pojęciem „zabezpieczenie dowodu”. W prawie polskim instytucja zabezpieczenia dowodu w postępowaniu cywilnym jest uregulowana w przepisach art. 310 do art. 315 Kodeksu postępowania cywilnego. Instytucja ta służy zapobieżeniu sytuacjom, w których przeprowadzenie dowodu podczas procesu cywilnego dążącego do zrealizowania zgłoszonych roszczeń może stać się niemożliwe lub zbyt utrudnione.
Zabezpieczenie dowodu w pojęciu przepisów prawa polskiego jednak nie ma na celu dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia ani zabezpieczenia samego roszczenia, lecz tylko pomaga przy późniejszym dochodzeniu danego roszczenia, którego istnienie trzeba udowodnić. Dlatego też w prawie polskim zgłoszenie wniosku o zabezpieczenie dowodu nie przerywa biegu terminu przedawnienia.
Inaczej jest w prawie materialnym Republiki Federalnej Niemiec. Przepis § 204 niemieckiego kodeksu cywilnego (Bürgerliches Gesetzbuch) stanowi w ust. 1 pkt 7, że termin przedawnienia jest zawieszony przez doręczenie (zgłoszenie do sądu) wniosku o przeprowadzenie samodzielnego postępowania o zabezpieczenie dowodów.
Zgodnie z ust. 2 zacytowanego przepisu zawieszenie terminu przedawnienia skończy swój bieg po upływie sześciu miesięcy po prawomocnym rozstrzygnięciu zapadłym w postępowaniu wszczętym przed tym sądem.
W przypadku sporu transgranicznego, tj. sporu między stronami z różnych państw (na przykład polskiego dłużnika z wierzycielem niemieckim), w którym roszczenia dochodzone podlegają prawu materialnemu Republiki Federalnej Niemiec, istnieje możliwość zgłoszenia do sądu niemieckiego wniosku o przeprowadzenie samodzielnego postępowania o zabezpieczenie dowodów, o ile zabezpieczone dowody znajdują się na terenie Niemiec.
W takim przypadku postępowanie zabezpieczające dowodu na terenie Niemiec, według przepisów prawa niemieckiego, tamuje bieg przedawnienia. W konsekwencji wierzyciel niemiecki mógłby następnie wytoczyć, przed upłynięciem terminu przedawnienia roszczenia, powództwo przeciwko polskiemu dłużnikowi – albo w Niemczech albo w Polsce – mimo że zgodnie z prawem materialnym Rzeczypospolitej Polskiej byłoby to niemożliwe.
Dlatego prowadząc spór transgraniczny pod prawem obcym nie należy wyciągać pochopnych wniosków co do skutków procesowych poszczególnych czynności sądowych, kierując się ich znaczeniem w prawie polskim.
Harald Marschner, praktyka postępowań sądowych i arbitrażowych kancelarii Wardyński i Wspólnicy
