infrastruktura | Co do zasady

Infrastruktura kolejowa i grunty, na której się ona znajduje, jest zwolniona od podatku od nieruchomości. Czy nie jest to aby niedozwolona pomoc publiczna? Odpowiedź Trybunału Sprawiedliwości UE w tej sprawie może mieć dalekosiężne skutki.

Łatwiejsze uzyskiwanie decyzji lokalizacyjnych dla inwestycji kolejowych, łatwiejsza rozbudowa centrów logistycznych i bocznic kolejowych na terenach kolejowych oraz bezpieczniejsza podróż pociągiem. Takie mają być skutki szykowanej nowelizacji ustawy o transporcie kolejowym.

Konsorcjum od wielu lat jest powszechną i – wydawałoby się – dobrze znaną formą współpracy przedsiębiorców realizujących zamówienia publiczne. Mimo to konstrukcja ta wciąż budzi wątpliwości prawne, zwłaszcza gdy rodzi się spór i trafia on do sądu. Ze względu na zwodnicze podobieństwo tej konstrukcji do spółki cywilnej niejasne bywa to, którzy członkowie konsorcjum mogą uczestniczyć w procesie sądowym. Takie właśnie zagadnienie badał Sąd Najwyższy w wyroku z 30 czerwca 2021 r., III CSKP 75/21.

Już od czterech lat obowiązują znowelizowane przepisy dotyczące odpowiedzialności solidarnej inwestora wobec podwykonawców robót budowlanych, które – pod hasłem „ułatwienia dochodzenia wierzytelności” – zaostrzyły wymogi formalne dla podwykonawców chcących dochodzić zapłaty bezpośrednio od inwestora. Niestety nie poszła za tym zmiana praktyki branżowej, gdyż do formalnego zgłoszenia podwykonawcy – z różnych przyczyn – często nie dochodzi. Czy sytuacja niezgłoszonych podwykonawców jest beznadziejna?

Dynamiczny wzrost cen na rynku materiałów budowlanych, obserwowany od początku 2021 roku, każe postawić pytanie, czy klauzula waloryzacyjna stosowana w kontraktach obejmujących budowę dróg krajowych i autostrad oraz przebudowę czy modernizację linii kolejowych sprawdzi się w praktyce. Żeby dokonać takiej oceny, trzeba zrozumieć istotę działania tej klauzuli.

W toku sporu budowlanego strony postępowania, aby wykazać określone fakty, najczęściej wnoszą o przeprowadzenie dowodu nie tylko z dokumentów, ale również zgłaszają liczne wnioski dowodowe o przesłuchanie świadków. Jednak – zdaniem ustawodawcy – dowód z zeznań świadków wpływa na przewlekłość i kosztowność postępowań sądowych, a także umożliwia manipulacje procesowe. Ustawodawca ograniczył zatem prowadzenie dowodu z zeznań świadków w postępowaniu gospodarczym, co wpłynęło na codzienną praktykę przedsiębiorców.
 

Inwestor i generalny wykonawca ponoszą solidarną odpowiedzialność za wynagrodzenie podwykonawców. Nie oznacza to jednak automatycznie, że postanowienia umowy łączącej podwykonawcę i generalnego wykonawcę będą miały bezpośrednie zastosowanie do inwestora. Szczególnym postanowieniem jest zapis na sąd polubowny wyznaczający sposób dochodzenia wierzytelności. Jeśli generalny wykonawca i podwykonawca umówili się na arbitraż, czy podwykonawca może pozwać inwestora także w arbitrażu, czy powinien szukać ochrony przed sądem powszechnym?

Przepis art. 647¹ k.c. wprowadzający gwarancyjną odpowiedzialność inwestora za długi wykonawcy wobec podwykonawców został wprowadzony do polskiego porządku prawnego w 2003 r. W kwietniu 2017 r. ustawodawca gruntownie go znowelizował ustawą „o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności”. Po dwóch latach jej obowiązywania próbujemy odpowiedzieć na pytanie, czy tytuł ustawy odpowiada rzeczywistości i czy podwykonawca rzeczywiście ma większe szanse otrzymania zapłaty za swoją pracę.

Od czasu wprowadzenia do Kodeksu cywilnego, a później również do Prawa zamówień publicznych, przepisów o solidarnej odpowiedzialności inwestora za zapłatę należną podwykonawcom robót budowlanych, generalni wykonawcy znajdują się w swoistym potrzasku – między koniecznością nadzoru i dyscyplinowania podwykonawców a presją inwestora, by ich rozliczać.

Już niedługo, bo w listopadzie 2018 r. mają być dostępne wyniki pilotażowego programu prowadzonego przez Główny Urząd Statystyczny (GUS) dotyczącego waloryzacji kontraktów drogowych. Środowisko budowlane z pewnością wiąże z tym programem duże nadzieje. Powstaje jednak pytanie, co się stanie, gdy także nowa metodologia nie spełni oczekiwań pokładanych w niej zapewne przez branżę budowlaną.

Opublikowano już wiele komentarzy na temat tego, jak szkodliwe dla branży budowlanej są rozwiązania prawne zaproponowane w projekcie ustawy o zapobieganiu nadużyciom w inwestycjach drogowych. Wadą koncepcji ochrony lokalnych podwykonawców zaprezentowanej w niej przez Ministerstwo Sprawiedliwości jest także to, że może ona dotkliwie ograniczyć zewnętrzne finansowanie inwestycji drogowych GDDKiA.

Definicja „wykorzystywania prywatnej bocznicy kolejowej wyłącznie dla realizacji własnych potrzeb” wymaga prounijnej interpretacji.