dr Antoni Bolecki | Co do zasady

Zapraszamy do subskrybcji newslettera z wiadomościami ze świata konkurencji i konsumentów przygotowywanego przez praktykę ochrony konkurencji i konsumentów. Newsletter wysyłamy co dwa tygodnie.

Jeśli okaże się, że „stabilizowanie cen” przez PKN Orlen było nadużyciem pozycji dominującej i polegało na utrzymywaniu w 2022 r. nadmiernie wygórowanych cen, poszkodowani będą mogli domagać się odszkodowań w sądach. I to nie tylko bezpośredni klienci koncernu, ale także pośrednio poszkodowani. Np. klienci przedsiębiorstw, które wykorzystywały paliwa w swojej działalności i uwzględniały ich ceny w cenach własnych produktów i usług. Być może także konkurenci naszego „narodowego czempiona”, którzy kupowali od niego paliwa w hurcie i sprzedawali je na własnych stacjach benzynowych.

Na początku 2021 r. Prezes UOKiK wydał dwie decyzje dotyczące koncentracji przedsiębiorców na rynku mediów. Pierwszą z nich zakazał przejęcia kontroli przez Agorę S.A. nad Eurozet sp. z o.o.1, drugą natomiast zezwolił na przejęcie kontroli przez PKN Orlen S.A. nad Polska Press sp. z o.o.2 Obydwie decyzje są żywo komentowane w mediach. Warto spojrzeć na nie od strony konstrukcji prawnych, które pojawiają się na ich kanwie.

Udostępnianie, wymiana lub wspólne gromadzenie danych może być wartościowe zarówno dla zainteresowanych przedsiębiorców, jak i dla rozwoju danego sektora przemysłu, innowacji technologicznych, a w konsekwencji dla konsumentów. Dane mają bowiem fundamentalne znaczenie dla rozwoju gospodarki cyfrowej – samodzielnie bądź jako podstawa dla wdrażania mechanizmów sztucznej inteligencji. Stąd też to od dostępu do odpowiednich danych zależy konkurencyjność działających na rynku przedsiębiorców.

Jednym ze sposobów, w jaki przedsiębiorcy starają się radzić sobie z kryzysem, jest zacieśnienie współpracy z dotychczasowymi rywalami. Przed podjęciem takiej współpracy warto się upewnić, czy nie stanowi ona zmowy sankcjonowanej przez UOKiK, Komisję Europejską lub inne organy antymonopolowe.

Od 1 czerwca 2020 r. przepisy dotyczące niedozwolonych postanowień umownych (klauzul abuzywnych), stosowane dotychczas tylko wobec konsumentów, będą miały w pewnych sytuacjach zastosowanie do osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą. Zmiana ta rodzi wiele praktycznych problemów.

1 czerwca 2020 r. wchodzi w życie nowy przepis – art. 385(5) k.c. Rozszerza on stosowanie przepisów o klauzulach abuzywnych na osoby fizyczne prowadzące tzw. jednoosobową działalność gospodarczą. Rozwiązanie to może mieć reperkusje na gruncie ustawy z 15 grudnia 2016 roku o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi. Otóż UOKiK może potraktować stosowanie klauzul abuzywnych przez podmiot posiadający przewagę kontraktową w umowach z jednoosobowymi przedsiębiorcami jako wykorzystywanie przewagi kontraktowej.

Program compliance w obszarze prawa ochrony konkurencji powinien strzec przedsiębiorcę przed dopuszczaniem się naruszeń ściganych przez UOKiK. Chodzi w szczególności o antykonkurencyjne porozumienia między konkurentami, antykonkurencyjne porozumienia między dostawcą i dystrybutorami, a także nadużywanie pozycji dominującej. Takie naruszenia są zagrożone karą do 10% obrotów przedsiębiorcy.

Współczesne prawo ochrony konkurencji zostało zbudowane na dwóch filarach. Są nimi wiara w liberalną gospodarkę rynkową oraz wiara w analizę ekonomiczną. Obecnie w wielu krajach Zachodu – w tym w Polsce – wiara ta wyraźnie gaśnie. Jakie będzie zatem prawo ochrony konkurencji w trzeciej dekadzie XXI wieku i czy obecna sytuacja nieuchronnie doprowadzi do zmian w zasadach jego stosowania?

Co może zrobić dostawca produktów markowych, który zainwestował w system dystrybucji selektywnej, jeśli na rynku pojawiają się te same produkty sprzedawane przez nieautoryzowanych dystrybutorów.

Dostawcy lubią mieć wpływ na sposób sprzedaży ich towarów przez dystrybutorów. Warto jednak pamiętać, że zbytnia ingerencja w działalność e-commerce prowadzoną przez dystrybutora może zostać uznana za antykonkurencyjne porozumienie.

Sąd Najwyższy pod pewnymi warunkami jest skłonny dostrzec prokonkurencyjny charakter zobowiązywania dystrybutorów przez dostawców do stosowania minimalnych lub sztywnych cen odsprzedaży. Dotychczasowa praktyka UOKiK de facto wykluczała takie podejście.