Nie można podwyższyć kapitału w spółce z o.o. bez zmiany umowy spółki i przyznać nowych udziałów osobie trzeciej | Co do zasady

Sąd Najwyższy w niedawnej uchwale 7 sędziów zdaje się ostatecznie rozwiewać kontrowersje związane z procedurą podwyższenia kapitału zakładowego bez zmiany umowy spółki – niekoniecznie w sposób pożądany.

Uchwała 7 sędziów SN z 17 stycznia 2013 r., sygn. III CZP 57/12

Regulacja procedury podwyższenia kapitału zakładowego bez zmiany umowy spółki (brak konieczności zaprotokołowania uchwały przez notariusza) w Kodeksie spółek handlowych była dotychczas różnie interpretowana przez doktrynę i orzecznictwo. Szczególne kontrowersje wzbudzały przede wszystkim dwie kwestie:

• czy podwyższenie kapitału bez zmiany umowy spółki może być dokonane tylko poprzez utworzenie nowych udziałów, czy też może odbyć się również poprzez zmianę wartości nominalnej udziałów już istniejących;
• czy nowo utworzone udziały mogą przypaść tylko dotychczasowym wspólnikom spółki w stosunku do ich dotychczasowych udziałów, czy też nowo utworzone udziały można przydzielić w inny sposób poprzez wyłączenie lub ograniczenie w umowie spółki lub uchwale o podwyższeniu kapitału prawa wspólników do objęcia udziałów w podwyższonym kapitale w stosunku do ich dotychczasowych udziałów i przyznanie prawa do objęcia udziałów niektórym wspólnikom w szerszym zakresie lub przyznanie takiego prawa osobom trzecim; tu powstaje też pytanie, czy w umowie spółki lub uchwale o podwyższeniu kapitału można upoważnić zarząd lub inny organ do przydzielenia na określonych zasadach udziałów nieobjętych przez osoby uprawnione na podstawie ustawy lub postanowień wspólników innym podmiotom.

Sąd Najwyższy w uchwale 7 sędziów z 17 stycznia 2013 r. (sygn. III CZP 57/12) ostatecznie rozstrzygnął, że podwyższenie kapitału zakładowego bez zmiany umowy spółki może nastąpić zarówno poprzez podwyższenie wartości nominalnej udziałów istniejących, jak i poprzez ustanowienie nowych. Orzekając o drugiej kwestii stwierdził natomiast, że w przypadku podwyższenia kapitału poprzez utworzenie nowych udziałów mogą one być objęte jedynie przez dotychczasowych wspólników w stosunku do ich dotychczasowych udziałów.

Z jednej strony rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego należy ocenić pozytywnie, ponieważ ostatecznie rozstrzyga kwestie dotychczas w orzecznictwie i doktrynie kontrowersyjne. Z drugiej strony ustalenie przez Sąd Najwyższy, że podwyższenie kapitału zakładowego bez zmiany umowy spółki może być stosowane tylko do przypadków, gdy wszyscy dotychczasowi wspólnicy obejmą nowo utworzone udziały w proporcji do dotychczasowych udziałów, ograniczy zastosowanie tej instytucji w praktyce. Sąd Najwyższy ostatecznie bowiem rozstrzygnął wątpliwość, czy można wprowadzić do spółki nowego wspólnika bez zmiany umowy spółki. Uproszczony tryb podwyższenia kapitału zakładowego nie będzie mógł być także zastosowany, gdy chociaż jeden ze wspólników nie wyrazi woli objęcia nowo utworzonych udziałów lub woli objęcia takiej liczby udziałów, która wynika z proporcji posiadanych przez niego udziałów w stosunku do pozostałych wspólników. Brak objęcia udziałów przez tego wspólnika spowoduje, że podwyższenie kapitału bez zmiany umowy spółki nie dojdzie do skutku.

Marek Dolatowski, Zespół Doradztwa dla Sektora Energetycznego kancelarii Wardyński i Wspólnicy