Obrót wirtualnymi walutami w świetle regulacji usług płatniczych
Aby ustalić, czy regulacje dotyczące usług płatniczych (zawarte przede wszystkim w ustawie o usługach płatniczych) będą miały zastosowanie do obrotu wirtualnymi walutami, w pierwszym rzędzie należy rozstrzygnąć, czy używane w tej ustawie o pojęcie „środków pieniężnych” odnosi się również do wirtualnych walut.
Na początku trzeba zaznaczyć, że poniższe rozważania odnoszą się jedynie do wirtualnych walut, które nie są kwalifikowane jako pieniądz elektroniczny w rozumieniu ustawy o usługach płatniczych (UUP). W przypadku kwalifikacji określonej wirtualnej waluty jako pieniądza elektronicznego zakres zastosowania przepisów UUP do obrotu takimi walutami nie powinien budzić większych wątpliwości.
Dla ustalenia, czy regulacje dotyczące usług płatniczych zawarte przede wszystkim w UUP będą miały zastosowanie do obrotu wirtualnymi walutami, w pierwszym rzędzie należy rozstrzygnąć, czy używane w UUP pojęcie „środków pieniężnych” odnosi się również do wirtualnych walut. Pojęcie to jest używane w kluczowej dla całej ustawy definicji „transakcji płatniczej”. Tak jak sygnalizowaliśmy w artykule Czym są wirtualne waluty?, przynajmniej część wirtualnych walut może być teoretycznie potraktowana jako zapis księgowy, a tym samym jako „środek”/”funds” na gruncie dyrektywy PSD oraz „środek pieniężny” na gruncie UUP.
To z kolei powoduje, że czynności podejmowane w związku z obrotem wirtualnymi walutami należy ocenić w świetle art. 3 UUP, który określa rodzaje regulowanych usług płatniczych. Znaczna część wskazanych w tym przepisie rodzajów usług może być wykonywana z udziałem wirtualnych walut (np. transfer wirtualnych walut, prowadzenie rachunków wirtualnych walut, wydawanie instrumentów płatniczych umożliwiających inicjowanie transakcji, których przedmiotem są wirtualne waluty, oraz umożliwienie przyjmowania płatności dokonywanych wirtualnymi walutami (acquiring)).
Ewentualne zastosowanie UUP do obrotu wirtualnymi walutami będzie jednak zapewne bardzo ograniczone z uwagi na ograniczenia zawarte w UUP, w szczególności w art. 5 i 6 UUP. Na szczególną uwagę w tym kontekście zasługuje art. 5 ust. 3 UUP. Zgodnie z tym przepisem przepisy działów I-III oraz działu IX UUP stosuje się do usług płatniczych dokonywanych w euro, w walucie polskiej lub w walucie innego państwa członkowskiego. Przepis ten nie pozostawia wątpliwości, że do wirtualnych walut (nawet jeżeli uznamy je za „środek pieniężny”) nie będą miały zastosowania działy I-III oraz dział IX UUP, z uwagi na to, że wirtualne waluty nie są walutą państw członkowskich.
Pewna wątpliwość może powstać w związku z tym, jak w praktyce należy traktować wyłączenie zawarte w art. 5 ust. 3. Czy jest to wyłączenie stosowania całości UUP, czy tylko wskazanych w tym przepisie działów UUP? Szczególnie istotne w tym kontekście jest wyłączenie stosowania działu I, który zawiera definicje ustawowe, listę usług płatniczych oraz konstytuuje w art. 4 zasadę, zgodnie z którą usługi płatnicze w rozumieniu UUP mogą być wykonywane wyłącznie przez zamknięty katalog podmiotów regulowanych. Tym samym można dojść do wniosku, że wyłączenie stosowania działu I w praktyce wyłącza stosowanie całości UUP (trudno bowiem stosować pozostałe działy ustawy bez stosowania definicji zawartych w dziale I). Z drugiej strony można argumentować, że gdyby wolą ustawodawcy było wyłączenie stosowania całości UUP, dałby temu jasny wyraz w treści art. 5 ust. 3.
Abstrahując od powyższych wątpliwości, należy opowiedzieć się za tym, że wyłączenie działu I w stosunku do innych walut niż waluty państw członkowskich oznacza również wyłączenie ograniczenia zawartego w art. 4 UUP. Tym samym usługi świadczone w związku z wirtualnymi walutami (nawet jeżeli określone usługi będą kwalifikowane jako usługi płatnicze w rozumieniu UUP) nie będą wpadały w reżim UUP i będą mogły być świadczone bez konieczności uzyskiwania zezwolenia (o ile konieczność taka nie wynika z innych przepisów prawa).
Nie należy jednak zapominać, że art. 5 ust. 3 zawiera jednocześnie zastrzeżenie, że przepisy art. 14a-14c stosuje się do usług wykonywanych w każdej walucie. Przywołane przepisy dotyczą obowiązków sprawozdawczych dostawców usług płatniczych względem NBP (m.in. obowiązki wydawców instrumentów płatniczych, dostawców świadczących usługę akceptacji instrumentów płatniczych (acquiring) oraz obowiązki wydawców pieniądza elektronicznego). Jesteśmy zdania, że jakkolwiek przepisy te odwołują się do pojęcia waluty (nie rozstrzygając jednoznacznie, co należy przez to pojęcie rozumieć), istnieją poważne argumenty za uznaniem, że mogą one mieć zastosowanie do dostawców usług opartych na wirtualnych walutach (w zakresie, w jakim są one „środkami pieniężnymi” w rozumieniu UUP).
Krzysztof Wojdyło, praktyka prawa nowych technologii i praktyka usług płatniczych kancelarii Wardyński i Wspólnicy
Artykuł jest częścią raportu poświęconego wirtualnym walutom. Cały raport jest do pobrania tutaj
