Sekurytyzacja: ostrożnie z zastrzeżeniem własności rzeczy sprzedanej!
06.10.2011
bankowość i finansowanie
Przedsiębiorca może zawrzeć z funduszem sekurytyzacyjnym umowę przelewu wierzytelności, jednak skuteczne przeniesienie na nabywcę wierzytelności prawa własności rzeczy sprzedanych oznaczonych co do gatunku może wymagać zawiadomienia dłużnika.
Sekurytyzacja polega w uproszczeniu na nabywaniu wierzytelności i przekształcaniu ich w papiery wartościowe. Od strony prawnej kluczowym elementem transakcji sekurytyzacji jest nabycie wierzytelności. W tym celu zawierana jest umowa przelewu wierzytelności.
Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego wskutek zawarcia umowy przelewu na nabywcę wierzytelności przechodzą wszystkie związane z nią prawa. Chodzi tutaj m.in. o prawa wynikające z ustanowienia hipoteki i zastawu cywilnego oraz rejestrowego. Z reguły jednak przedsiębiorcy nie ustanawiają wspomnianych praw w celu zabezpieczenia bieżących należności handlowych powstałych z tytułu zrealizowanych umów sprzedaży. Wymagałoby to bowiem niewspółmiernych nakładów operacyjnych i finansowych w stosunku do wartości wierzytelności. Zamiast tego stosuje się zastrzeżenie własności rzeczy sprzedanej.
Zastrzeżenie własności rzeczy sprzedanej polega na modyfikacji treści umowy sprzedaży w ten sposób, że własność rzeczy zostaje przeniesiona na kupującego dopiero z chwilą, gdy dokona on całkowitej zapłaty ceny. Skutkiem takiej modyfikacji jest pozostanie do czasu całkowitej zapłaty ceny prawa własności rzeczy sprzedanej przy sprzedawcy. Umożliwia to właścicielowi sprzedanej rzeczy odzyskanie tejże rzeczy, jeśli kupujący nie wywiąże się z obowiązku zapłaty ceny.
Wprowadzając taki zapis, należy jednak mieć świadomość, że przeniesienie prawa własności, nawet jeżeli stanowi ono warunek wykonywania praw związanych z zastrzeżeniem własności rzeczy sprzedanej, rządzone jest innymi przepisami niż przepisy o przelewie wierzytelności. Jeżeli bowiem przedmiotem umowy sprzedaży zawartej z zastrzeżeniem własności są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, do przeniesienia ich własności potrzebne jest obok umowy dodatkowo przeniesienie posiadania rzeczy. Inaczej mówiąc, w praktyce pojawia się wątpliwość, czy samo zawarcie umowy przelewu jednocześnie przenosi własność rzeczy sprzedanej z zastrzeżeniem własności, czy też potrzebne jest dokonanie dodatkowych czynności, tj. przeniesienie ich posiadania.
Wobec braku wyraźnych wskazówek w orzecznictwie najbezpieczniejszym rozwiązaniem wydaje się spełnienie przesłanek wymaganych zarówno dla dokonania przelewu wierzytelności, jak i dla przeniesienia własności rzeczy oznaczonych co do gatunku. W tym celu, obok zawarcia umowy przelewu, należałoby przenieść posiadanie rzeczy poprzez zawiadomienie posiadacza zależnego, czyli kupującego, o zmianie właściciela tejże rzeczy.
Maciej Dejak, Zespół Bankowości i Finansowania Projektów kancelarii Wardyński i Wspólnicy