Wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji na nowych zasadach | Co do zasady

Skarżąc decyzję lub inny akt do sądu administracyjnego, możemy wnioskować o wstrzymanie jej wykonania do czasu rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy przez sąd administracyjny. Sposób zastosowania tej możliwości zmienił się w wyniku nowelizacji, która weszła w życie 15 sierpnia 2015 roku.

Wstrzymanie wykonania zaskarżonego do sądu administracyjnego aktu lub czynności w postępowaniu sądowoadministracyjnym pełni podobną rolę do postępowania zabezpieczającego przed sądem powszechnym – jego zadaniem jest tymczasowe uregulowanie sytuacji prawnej stron do czasu rozstrzygnięcia sprawy i wydania wyroku. Zmiany, które w tym zakresie weszły w życie parę miesięcy temu, wydają się istotnie poprawiać sytuację strony skarżącej w tym postępowaniu.

Dotychczasowa regulacja

To jedne z wielu zmian, które zostały wprowadzone w ostatnim czasie do ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej: p.p.s.a.). Stosowną regulację w tym zakresie zawiera art. 61 p.p.s.a., natomiast skutki czasowe wstrzymania wykonania decyzji reguluje § 6 tego przepisu, który wcześniej brzmiał:

Wstrzymanie wykonania aktu lub czynności upada w razie wydania przez sąd orzeczenia kończącego postępowanie w pierwszej instancji.

Poprzednio zatem wstrzymanie wykonania aktu lub czynności kończyło swój byt prawny wraz z wydaniem orzeczenia przez wojewódzki sąd administracyjny, niezależnie od tego, czy było to orzeczenie uwzględniające, oddalające czy odrzucające wniesioną skargę.

Ryzyka dla strony skarżącej

Oznaczało to m.in., że decyzja nakładająca przykładowo administracyjną karę pieniężną po oddaleniu skargi na nią mogła zostać wyegzekwowana mimo wniesienia skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego, co stanowiło istotną dolegliwość dla strony. Postanowienie o wstrzymaniu wykonania decyzji mogło być wprawdzie wydane również przez NSA¹, niemniej możliwość ta nie wykluczała ryzyka wyegzekwowania ostatecznej – choć nieprawomocnej – decyzji od strony do tego momentu.

Oczywiście w przypadku uwzględnienia skargi sąd określał w orzeczeniu, czy i w jakim zakresie zaskarżony akt nie może być wykonany, i to rozstrzygnięcie trwało do czasu uprawomocnienia się wyroku. Art. 152 p.p.s.a. w ówczesnym brzmieniu stanowił bowiem, że:

W razie uwzględnienia skargi sąd w wyroku określa, czy i w jakim zakresie zaskarżony akt lub czynność nie mogą być wykonane. Rozstrzygnięcie to traci moc z chwilą uprawomocnienia się wyroku.

Rozstrzygnięcie to pozostawało jednak fakultatywne w tym sensie, że nie musiało nastąpić wstrzymanie wykonania uchylanej decyzji (choć w bardzo wielu przypadkach właśnie tak orzekano), co stanowić mogło istotny problem dla strony wygrywającej postępowanie w pierwszej instancji (i wspomnianą już możliwość wyegzekwowania niekorzystnej – choć właśnie nieprawomocnie uchylonej – decyzji w skrajnym przypadku).

Nowa regulacja

Regulacja ta uległa zmianie z dniem 15 sierpnia 2015 roku. Omawiany przepis art. 61 § 6 p.p.s.a. został przeformułowany i stanowi obecnie, że:

Wstrzymanie wykonania aktu lub czynności traci moc z dniem:

1) wydania przez sąd orzeczenia uwzględniającego skargę;

2) uprawomocnienia się orzeczenia oddalającego skargę.

Porównując brzmienia przepisów, od razu trzeba stwierdzić, że obecnie sytuacja stała się istotnie inna. Teraz bowiem, jeśli zapadnie postanowienie o wstrzymaniu wykonania danej decyzji (postanowienia, innego aktu), rozstrzygnięcie to będzie wiązać albo do uwzględnienia skargi, albo do czasu prawomocnego zakończenia postępowania, w którym skargę oddalono. Zmieniony w tym zakresie został także wspomniany art. 152 p.p.s.a. doprecyzowujący, że w przypadku uwzględnienia skargi zaskarżony akt z mocy prawa nie wywołuje skutków prawnych do momentu uprawomocnienia się wyroku, chyba że zajdzie jakiś powód, aby sąd postanowił inaczej:

§ 1. W razie uwzględnienia skargi na akt lub czynność, nie wywołują one skutków prawnych do chwili uprawomocnienia się wyroku, chyba że sąd postanowi inaczej.

§ 2. Przepisu § 1 nie stosuje się do aktów prawa miejscowego.

Nowe przepisy dla wstrzymania wykonania po 15 sierpnia 2015 roku

Z tych możliwości skorzystamy jednak jedynie w przypadku spraw, w których sąd pierwszej instancji orzekał o wstrzymaniu wykonania po wejściu w życie omawianych przepisów w nowym brzmieniu, ergo po 15 sierpnia 2015 roku.

Jakkolwiek przepisy te stosuje się do spraw wszczętych wcześniej (co wynika z przepisów przejściowych), samo postanowienie w przedmiocie wstrzymania wykonania musi zapaść po wejściu w życie tych przepisów. Przypomniał o tym w postanowieniu z 15 stycznia 2016 roku (II OZ 18/16) Naczelny Sąd Administracyjny, wskazując, że:

Stosownie do art. 61 § 6 p.p.s.a. w brzmieniu obowiązującym w dacie wydania zaskarżonego postanowienia i wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 31 marca 2015 r. oddalającego skargę w tej spawie, wstrzymanie wykonania aktu lub czynności upadało w razie wydania przez sąd orzeczenia kończącego postępowanie w pierwszej instancji. Regulacja ta uległa zmianie na skutek nowelizacji ustawy p.p.s.a. dokonanej ustawą z 9 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2015 r., poz. 658), jednak Naczelny Sąd Administracyjny dokonuje oceny zaskarżonego postanowienia uwzględniając stan prawny z daty jego wydania.

W tym samym orzeczeniu NSA przypomniał, że od momentu wydania wyroku lub postanowienia kończącego postępowanie w sprawie WSA traci możliwość orzekania w przedmiocie wstrzymania wykonania zaskarżonego aktu lub czynności, co powoduje bezprzedmiotowość tak wydanego orzeczenia:

W konsekwencji zakończenie postępowania sądowoadministracyjnego przed Sądem I instancji wydaniem wyroku czy też postanowienia spowodowało, że sąd ten nie miał uprawnienia do udzielenia ochrony tymczasowej. Skoro zaś po wydaniu przez sąd orzeczenia kończącego postępowanie w pierwszej instancji, bezprzedmiotowe jest rozpoznawanie przez ten sąd, na podstawie art. 61 § 3 powołanej ustawy p.p.s.a., wniosku o wstrzymanie wykonania aktu lub czynności, to tym bardziej bezprzedmiotowe jest rozpoznawanie zażalenia na postanowienie w przedmiocie wstrzymania wykonania aktu lub czynności.

Na tym etapie aktualny pozostanie zatem pogląd wyrażony wcześniej w uchwale składu siedmiu sędziów NSA, zgodnie z którym W postępowaniu kasacyjnym wszczętym na skutek wniesienia skargi kasacyjnej od wyroku oddalającego skargę dopuszczalne jest wstrzymanie wykonania decyzji na podstawie art. 61 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) w związku z art. 193 tej ustawy. Tym samym, jeśli do czasu wydania wyroku przez WSA nie wnioskowano o wstrzymanie wykonania danej decyzji, po wydaniu wyroku w I instancji ewentualny taki wniosek należy skierować do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

dr Maciej Kiełbowski, praktyka postępowań sądowych i arbitrażowych kancelarii Wardyński i Wspólnicy