Zmiany w polskim prawie lotniczym
15.09.2011
lotnictwo | nowe prawo
Nowe, czytelne procedury dotyczące inwestycji lotniskowych, zarządzania lotniskami oraz wykonywania przewozów i usług lotniczych powinny zwiększyć konkurencyjność polskich przewoźników i umożliwić rozwój lotnisk lokalnych i regionalnych.
18 września 2011 roku w życie wchodzi nowelizacja (Dz.U. 2011 Nr 170, poz. 1015) ustawy Prawo lotnicze (Dz.U. 2002 nr, 130 poz. 1112 z późn. zm.). Głównym impulsem wprowadzenia zmian było dążenie do harmonizacji polskiego prawa lotniczego z prawem unijnym i wdrożenie jedenastu dyrektyw Rady oraz Parlamentu UE. Nowelizacja zmienia bądź uzupełnia kwestie związane m.in. z opłatami lotniczymi, lotniskami, świadectwami kwalifikacji, licencjami personelu lotniczego oraz czasem jego pracy.
Zgodnie z nowelizacją starty i lądowania mogą odbywać się z lotnisk wpisanych do rejestru, których dane powinny zostać zamieszczone w Zintegrowanym Pakiecie Informacji Lotniczych jednocześnie z wprowadzeniem możliwości wykonywania startów i lądowań na lądowiskach przez statki powietrzne, których parametry techniczne i eksploatacyjne pozwalają na bezpieczne wykorzystywanie lądowisk. Ponadto dopuszczono możliwość wykonywania startu i lądowania statku powietrznego z miejsc innych niż lotnisko czy lądowisko (art. 93a ust. 1).
Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego (ULC) będzie mógł uznać, że określona trasa o stosunkowo nieznacznym ruchu, lecz ważna dla miasta i regionu, ma być obsługiwana na zasadzie obowiązku użyteczności publicznej. Uproszczono również procedurę związaną z wykonywaniem lotów międzynarodowych z lotnisk nieposiadających lotniczego przejścia granicznego oraz procedurę uzyskiwania zgody na takie loty.
W art. 54 zmodyfikowano podział lotnisk – na lotniska użytku publicznego oraz lotniska użytku wyłącznego. Lotnisko użytku publicznego nie będzie mogło zostać założone przez spółkę osobową. Spółka kapitałowa, która chce wystąpić o zezwolenie na założenie takiego lotniska, musi posiadać w składzie zarządu co najmniej dwóch członków znających język polski. Lotnisko użytku wyłącznego będzie mógł natomiast założyć każdy podmiot posiadający miejsce stałego pobytu albo siedzibę na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, EFTA lub w Konfederacji Szwajcarskiej. Z lotnisk użytku wyłącznego będzie można dokonywać przewozów czarterowych, wykonywanych wyłącznie śmigłowcami oraz samolotami o maksymalnej masie startowej poniżej 10 000 kg lub o liczbie miejsc pasażerskich poniżej 20, przewozów lokalnych oraz innych przewozów niebędących lotami handlowymi. Nowelizacja wprowadza również możliwość tworzenia lotnisk użytku publicznego o tzw. ograniczonej certyfikacji, przy których zakładaniu stosuje się uproszczoną procedurę.
Rozszerzenie możliwości dostępu do polskiej infrastruktury lotniskowej wiąże się jednocześnie z obowiązkiem państwa do wprowadzenia nowych instrumentów, które będą gwarantowały realizację na lotniskach użytku publicznego obowiązków państwa związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa i porządku publicznego. I tak obok przepisów dotyczących oceny przepływów kapitałowych w spółkach zarządzających lotniskami pod kątem koncentracji, wprowadzono dodatkowy instrument w postaci sprzeciwu ministra infrastruktury wobec niektórych decyzji spółek zarządzających ponadlokalnymi lotniskami użytku publicznego, gdyby w efekcie tych decyzji mogło nastąpić zagrożenie dla ciągłego i efektywnego ruchu pasażerskiego na tych lotniskach (art. 64b). Ponadto w celu zapewnienia optymalnych możliwości rozwoju lotnisk użytku publicznego, ochrony gruntów pod te lotniska oraz uwzględnienia tych obiektów w procesie planowania i zagospodarowania przestrzennego, nowelizacja wprowadza instytucję planu generalnego lotniska.
Zmiana art. 41 ustawy umożliwia oddanie statku powietrznego wraz z załogą w krótkotrwały leasing (ad hoc wet leasing do 5 dni), co zdecydowanie zwiększy konkurencyjność polskich przewoźników i umożliwi im sprawną wymianę sprzętu i usług lotniczych z pozostałymi przewoźnikami działającymi na rynku Unii Europejskiej.
Zmieniono definicję pojęcia licencji, którą od 18 września 2011 roku jest licencja wydana przez Prezesa Urzędu lub licencja wydana przez właściwy organ obcego państwa i uznana przez Prezesa Urzędu, chyba że jej uznanie nie jest wymagane. Według poprzednio obowiązujących przepisów licencja wydana przez inny organ niż Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego musiała być przez niego uznana. Obecnie nie ma takiego wymogu w stosunku do licencji określonego rodzaju wydawanych przez organ państwa należącego do UE, Konfederacji Szwajcarskiej lub kraju członka oraz licencji wydanych lub potwierdzonych przez właściwy organ państwa obcego, zgodnie z wymaganiami międzynarodowymi ustanowionymi przez Zrzeszenie Władz Lotniczych (JAA) albo EASA. Nowością jest wprowadzenie możliwości zdawania egzaminu licencyjnego nie tylko przed państwową komisją egzaminacyjną, ale także przed organizacją szkoleniową, uprawnioną do przeprowadzania egzaminów (art. 99 ust. 1). Wprowadza się również jako zasadę wymóg uznania przez Prezesa ULC świadectwa kwalifikacji wydanego przez właściwy organ państwa obcego, zmieniając katalog wyjątków od zasady.
W zakresie kwalifikacji personelu poszerzono grupę osób uprawnionych do wykonywania lotów o „członków personelu pokładowego” (art. 94 ust. 1). Zmodyfikowano również nazewnictwo członków załóg statków powietrznych, usuwając określenie „pilot turystyczny” i wprowadzając pojęcie „pilota samolotowego w załodze wieloosobowej”. Wprowadzono również pojęcie „licencji krajowej” dla pilotów samolotowych i pilotów szybowcowych. Jest to licencja, która może zostać wydana wyłącznie na podstawie przepisów krajowych i umożliwia pilotowi loty jedynie na terytorium danego kraju. W celu wykonania lotu do innego państwa należy uzyskać zezwolenie od władz lotniczych tego państwa. Zliberalizowano także przepisy dotyczące uzyskiwania licencji przez osoby skazane prawomocnym wyrokiem sądu.
Jeżeli chodzi o czas pracy, nowelizacja uzupełnia przepisy ustawy dotyczące czasu pracy załóg statków powietrznych w przewozie lotniczym przy użyciu śmigłowców oraz w śmigłowcowej służbie ratownictwa medycznego (art. 103a-103d).
Nowelizacja modyfikuje również model finansowania Urzędu Lotnictwa Cywilnego. Skreślono art. 25 ustawy, na jego miejsce wprowadzając Rozdział 2 a (art. 25a – 25n). Przed wprowadzeniem zmian kwestia opłat lotniczych była regulowana przez wspomniany art. 25 oraz rozporządzenie ministra właściwego do spraw transportu. Obecnie kwestie związane z opłatami i wpłatami lotniczymi będą uregulowane wyłącznie w ustawie (w Rozdziale 2 oraz w załączniku nr 6 do ustawy), co zwiększy stabilność stawek. Ponadto przewiduje się możliwość waloryzacji opłat stosownie do wskaźnika inflacji bądź deflacji. Wysokość stawek na dany rok będzie ogłaszana do 15 lutego każdego roku kalendarzowego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przez ministra ds. transportu. Zmiany dotyczące opłat lotniczych wejdą jednak w życie dopiero 1 stycznia 2012 roku.
W związku z wprowadzonymi zmianami (także w ustawie o Straży Granicznej – Dz.U. 2002 r. Nr 171, poz. 1399 tekst jedn.) obowiązki w zakresie przeprowadzania kontroli bezpieczeństwa przechodzą na zarządzających lotniskami, którzy będą to zadanie realizować za pośrednictwem służby ochrony lotniska pod nadzorem Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego, współpracującego w tym zakresie ze Strażą Graniczną. Służba ochrony lotniska będzie musiała być utworzona w portach lotniczych, a na innych lotniskach może zostać utworzona w zależności od potrzeb i możliwości finansowych. W gestii Straży Granicznej pozostanie m.in. odprawa paszportowa, odpowiedzialność za ochronę granicy państwa i nadzór nad kontrolą bezpieczeństwa. Rynek ocenia, że zastąpienie Straży Granicznej służbą ochrony lotniska lub specjalistyczną uzbrojoną formacją ochronną (SUFO) obciąży lotnictwo dodatkową kwotą co najmniej 100 mln PLN rocznie i doprowadzi do konieczności zatrudnienia co najmniej 1200 nowych funkcjonariuszy w skali kraju. Nowe przepisy powołują również do życia służby poszukiwania i ratownictwa lotniczego ASAR, utrzymywane przez podmioty uiszczające opłaty nawigacyjne.
W wyniku wprowadzenia nowych przepisów powinien nastąpić rozwój lotnisk lokalnych i regionalnych oraz większa absorpcja środków unijnych. Stworzenie uproszczonych, czytelnych warunków i procedur w zakresie inwestycji lotniskowych, zarządzania lotniskami, sprawowania nadzoru oraz wykonywania przewozów i usług lotniczych wpłynie korzystnie na przedsiębiorców w branży lotniczej.
Paweł Mazur, doradca kancelarii Wardyński i Wspólnicy
