Ilu będzie operatorów sieci przesyłowej w Polsce? | Co do zasady

Nowe rozwiązania prawne Unii Europejskiej dotyczące modelu rynku energii elektrycznej i gazu ziemnego (tzw. trzeci pakiet liberalizacyjny), które Polska zobowiązana jest wdrożyć do krajowego porządku prawnego do dnia 3 marca 2011 r., wprowadzają zasadnicze zmiany w funkcjonowaniu operatora systemu przesyłowego (TSO) elektroenergetycznego i gazowego. Zmiany te spowodują konieczność innego ukształtowania pozycji tych podmiotów na rynku krajowym.

Zgodnie z art. 9(h) ust. 2 oraz 9(k) ustawy Prawo energetyczne na terytorium Polski wyznacza się jednego operatora systemu przesyłowego gazowego i elektroenergetycznego lub połączonego. Operatorzy systemów przesyłowych muszą działać w formie spółki akcyjnej, której jedynym akcjonariuszem jest Skarb Państwa. Możliwość takiego ograniczenia dawały państwom członkowskim przepisy tzw. drugiego pakietu liberalizacyjnego Unii Europejskiej (art. 7 dyrektywy 2003/55 dotyczącej rynku gazu ziemnego oraz art. 8 dyrektywy 2003/54 dotyczącej rynku energii elektrycznej).

Nowe regulacje prawne zawarte w art. 10 dyrektywy 2009/73 dotyczącej rynku gazu ziemnego oraz art. 10 dyrektywy 2009/72 dotyczącej rynku energii elektrycznej, w połączeniu z zasadami rozdziału właścicielskiego na poziomie przesyłu, dopuszczają istnienie wielu operatorów systemów przesyłowych, które niekoniecznie są spółkami Skarbu Państwa. Liczba operatorów systemów przesyłowych w Polsce może się więc zwiększyć.

Potwierdzają to również regulacje Unii Europejskiej kształtujące zasady rozdziału (tzw. „unbundling”) systemów przesyłowych od przedsiębiorstw zintegrowanych pionowo (art. 9, 13, 17-23 dyrektywy 2009/72 oraz art. 9, 14, 17-23 dyrektywy 2009/73). Powyższe przepisy przewidują cztery modele takiego rozdziału: model rozdziału właścicielskiego, możliwość ustanowienia niezależnego operatora systemu (ISO), możliwość ustanowienia niezależnego operatora systemu przesyłowego (ITO) oraz model stanowiący wariacje modelu ITO (tzw. ITO+). Jako zasadę stosuje się przy tym model rozdziału właścicielskiego, pozostawiając państwom członkowskim możliwość zastosowania dodatkowo również innego z powyższych modeli.

Rozdział własnościowy zakłada, że właściciel systemu przesyłowego będzie działał jako operator na tym systemie. Tym samym inwestor, który wybuduje np. nowe wzajemne połączenie przesyłowe, nie będzie zmuszony do pozbycia się jego własności na rzecz istniejących obecnie operatorów, tylko będzie mógł ubiegać się o pełnienie funkcji operatora na tym systemie.

Należy oczekiwać, że powyższe zmiany znajdą odniesienie w nowych regulacjach prawa polskiego dotyczących sektora elektroenergetycznego i gazowego, które powinny wejść w życie 3 marca 2011 r. Zmiany w zakresie rozliczania korzystania z usług przesyłowych mogą dodatkowo wpłynąć na konkurencję miedzy operatorami systemów przesyłowych, zwłaszcza na niektórych połączeniach w Unii Europejskiej.