Założenia nowelizacji ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów | Co do zasady

Na początku kwietnia informowaliśmy o pracach UOKiK nad nowelizacją ustawy z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów. Ostatnio ujawnione zostały szczegóły koncepcji zmian.

W połowie maja 2012 roku UOKiK rozpoczął konsultacje społeczne nad projektem założeń do ustawy o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Piętnastego maja przesłano datowany na ten dzień projekt organizacjom gospodarczym i społecznym, a 16 maja ogłoszono konsultacje na stronie Urzędu.

Wstęp do projektu potwierdza główny kierunek planowanych zmian w ustawie, ukazany już pod koniec marca, gdy UOKiK ujawnił propozycję. Nowelizacja ma wzmocnić system ochrony konkurencji i konsumentów w Polsce, zwiększyć skuteczność obecnie obowiązujących regulacji (szczególnie w zakresie zwalczania karteli), uprościć procedury, zwłaszcza w zakresie kontroli koncentracji (tu UOKiK powołuje się na liczne postulaty środowisk biznesowych) i wyeliminować „wątpliwości interpretacyjne wynikłe w toku stosowania aktualnie funkcjonujących przepisów”. Dodatkowo UOKiK wskazuje, że „projekt (…) będzie kłaść w szczególny sposób nacisk na wzmocnienie gwarancji praw przedsiębiorcy poprzez m.in. dookreślenie obowiązków ciążących na przedsiębiorcach i warunków im stawianych, uszczegółowienie przepisów w zakresie praw przysługującym stronom postępowania, wprowadzenie nowych regulacji zakładających aktywną rolę strony w toku postępowania, skrócenie i uproszczenie części procedur stosowanych w postępowaniu przed Prezesem UOKiK”. Zamiar poprawy pozycji prawnej przedsiębiorców w postępowaniach przed Prezesem UOKiK i zwiększenia ich pewności prawnej jest godny aprobaty. Nadal jednak podstawowym celem pozostaje zwiększenie efektywności samego Urzędu.

Zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami zmiana ma zmodernizować przepisy ustawy dotyczące kontroli koncentracji, w szczególności wprowadzając procedurę dwuetapową, co skróci czas trwania postępowań w przypadku tzw. prostych koncentracji i pozwoli dokładniej analizować wnioski w przypadku koncentracji skomplikowanych.

Projekt założeń uszczegóławia także inne zapowiadane wcześniej obszary zmian, tj.:

• wprowadzenie, w sprawach dotyczących praktyk ograniczających konkurencję, procedury dobrowolnego poddania się karze, co ma przyspieszyć postępowania i zmniejszyć liczbę odwołań od decyzji wydawanych przez Prezesa UOKiK,
• doprecyzowanie niektórych warunków, które musi spełnić przedsiębiorca ubiegający się o odstąpienie od kary lub jej obniżenie w ramach procedury leniency, znowelizowanie przepisów dotyczących obniżania wysokości kary oraz – co należy stanowczo zaaprobować – przeniesienie do ustawy części regulacji obecnie ujętych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 26 stycznia 2009 r. w sprawie trybu postępowania w sprawach leniency,
• wprowadzenie instytucji tzw. leniency plus (możliwości dodatkowego obniżenia kary nakładanej na drugiego lub kolejnego wnioskodawcę leniency, jeśli wnioskodawca taki poinformuje UOKiK o innym porozumieniu, którego również jest lub był uczestnikiem),
• umożliwienie Prezesowi UOKiK nakładania na osoby fizyczne kar pieniężnych za dopuszczenie do naruszenia przez przedsiębiorcę zakazów zawierania porozumień ograniczających konkurencję i nadużywania pozycji dominującej.

Jak wynika z projektu założeń, planowana jest ponadto modyfikacja przepisów dotyczących kontroli i przeszukań prowadzonych przez Prezesa UOKiK, służąca poprawie ich efektywności, oraz usunięcie wątpliwości interpretacyjnych w tym zakresie.

Urząd zamierza też wprowadzić tzw. środki zaradcze, służące m.in. skutecznemu zakończeniu stosowania przez przedsiębiorcę praktyki ograniczającej konkurencję oraz usunięciu jej negatywnych skutków.

Doprecyzowane mają być przepisy dotyczące nakładania kar. Projekt wskazuje tu doprecyzowanie ustawowych przesłanek dotyczących ustalania wysokości kar, co ma przyczynić się do większej transparentności uregulowań prawnych w tym zakresie. Można się zatem spodziewać włączenia do ustawy szczegółowych przesłanek opisanych w wydanych przez Prezesa UOKiK Wyjaśnieniach w sprawie kryteriów wyznaczania wysokości kar pieniężnych nakładanych na przedsiębiorców naruszających prawo antymonopolowe.

Zamiarem UOKiK jest wreszcie dokonanie zmian „w innych przepisach, zmierzające do eliminacji niespójności redakcyjnych i wątpliwości interpretacyjnych”. Ta grupa zmian jest znaczna i, wbrew pozorom, równie istotna jak obszary opisane powyżej.

Zmiany te mają obejmować:

• doprecyzowanie definicji i pojęć ustawowych (np. definicji związku przedsiębiorców),
• wyłączenia spod zakazu porozumień ograniczających konkurencję,
• rezygnację z kryterium wysokości przychodu (stosowanego na potrzeby obliczania wysokości kar) i przyjęcie w całej ustawie jednolitego kryterium wysokości obrotu (stosowanego dotychczas na potrzeby kontroli koncentracji); zmiana ta związana jest z problemami, które mieli przedsiębiorcy w związku ze stosowaniem kryterium przychodu definiowanego w oparciu o przepisy podatkowe; ponadto stosowanie terminu „obrót”, który jest ściśle związany z rozmiarami prowadzonej działalności gospodarczej, pozwoli urealnić podstawę naliczania kar nakładanych przez Prezesa UOKiK; zmiana ta łączy się z koniecznością wprowadzenia do ustawy delegacji dla Rady Ministrów do wydania rozporządzenia ustalającego zasady obliczania obrotu różnych kategorii podmiotów będących przedsiębiorcami w rozumieniu przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów,
• wyjaśnienie zasad przeliczania walut obcych na złote,
• wykreślenie z art. 6 ustawy, określającego rodzaje zakazanych porozumień ograniczających konkurencję, zmów przetargowych; jak wyjaśnia UOKiK, „ta kategoria porozumień nie należy do typowych, najpoważniejszych naruszeń konkurencji, pozostawianie jej w katalogu najbardziej typowych rodzajów antykonkurencyjnych porozumień nie jest więc uzasadnione; (…) katalog ma charakter otwarty – jeżeli w wyjątkowych przypadkach porozumienie tego typu będzie wywierało negatywny skutek w sferze konkurencji, wszczęcie postępowania przez Prezesa UOKiK nie jest wykluczone”,
• doprecyzowanie przepisów dotyczących decyzji zobowiązaniowych – zgodnie z projektem zobowiązania mogłyby dotyczyć nie tylko zapobieżenia naruszeniom, ale również usunięcia ich skutków,
• możliwość nałożenia przez Prezesa UOKiK na przedsiębiorcę obowiązków publikacyjnych,
• uchylenie przepisów dotyczących wydawania Dziennika Urzędowego, z pozostawieniem możliwości publikowania przez Urząd wyjaśnień i interpretacji, mających istotne znaczenie dla stosowania przepisów z zakresu jego działania,
• doprecyzowanie przepisów dotyczących wniosków o ograniczenie prawa wglądu do materiału dowodowego zawierającego tajemnicę przedsiębiorcy i inne tajemnice prawnie chronione; chodzi o wprowadzenie obowiązku uzasadnienia wniosku i możliwość pozostawienia bez rozpatrzenia wniosku niespełniającego wymogów formalnych,
• wydłużenie terminu na złożenie odwołania od decyzji Prezesa UOKiK do 30 dni,
• wyłączenie stosowania w postępowaniu przed Prezesem UOKiK art. 31 Kodeksu postępowania administracyjnego, dopuszczającego do postępowania organizacje społeczne jako podmioty na prawach stron,
• niektóre obowiązki i uprawnienia Prezesa UOKiK oraz inne instytucje dotyczące prawa konsumenckiego i postępowania w sprawach z zakresu ochrony zbiorowych interesów konsumentów,
• uchylenie przepisów dopuszczających do udziału w postępowaniu przez sądem – w przypadku odwołania od decyzji Prezesa UOKiK – podmioty biorące udział w postępowaniu przed Prezesem UOKiK jako podmioty zainteresowane,
• wprowadzenie przepisu przesądzającego właściwość sądu ochrony konkurencji i konsumentów jako organu odwoławczego dla wszystkich rozstrzygnięć i czynności Prezesa UOKiK dokonywanych w postępowaniach prowadzonych na podstawie przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów i podlegających zaskarżeniu.

W najbliższym czasie szczegółowo omówimy na naszym portalu najważniejsze spośród planowanych zmian oraz będziemy informować o dalszym toku prac.

Marcin Kulesza, Zespół Prawa Konkurencji kancelarii Wardyński i Wspólnicy